De vazalificatie van Europa als Amerikaanse strategie

Volgens columnist Gerd Dottermans voert De Amerikaanse president Donald Trump geen economisch beleid maar een machtspolitiek, uitgetekend door Stephen Miran, “de Keynes van de 21ste eeuw”. “Economische groei wordt daarbij ondergeschikt gemaakt aan macht.”

Dit voorjaar schreef ik al dat Trump werkt aan een grote strategische wende. Economische groei wordt daarbij ondergeschikt gemaakt aan macht. De belangrijkste leidraad in die strategie is de nota van Stephen Miran: ‘A users guide to Restructering the Global Trading System’.

De mogelijke financiële, economische, commerciële, energie- en veiligheidsarchitectuur die hij daarin beschrijft, is momenteel volop in uitvoering. Hij zegt daarover: “Such an architecture would mark a shift in global markets as big as Bretton Woods”. We zijn ondertussen een paar maanden verder en de ontwikkelingen zijn te belangrijk om links te laten liggen. Vandaar dat ik er opnieuw op inga in deze Muur van Zorgen.

Het systeem van Bretton Woods was een financieel-economisch akkoord dat in 1944 tussen 44 landen werd gesloten en dat in Bretton Woods in de Amerikaanse staat New Hampshire getekend werd. Een van de invloedrijkste deelnemers aan de Bretton Woods-conferentie was de Britse delegatieleider en topeconoom John Maynard Keynes. Stephen Miran vervult momenteel een gelijkaardige rol.

De meesten van ons hebben hun hele leven gewerkt en geleefd in de uitloper van Bretton Woods. Het bepaalt in belangrijke mate hoe macht, invloed en welvaart verdeeld worden over de wereld. Het huidige systeem heeft het Westen veel welvaart gebracht. De rest van de wereld is dat grondig beu en wil al lang verandering. De BRICS-constructie krijgt meer en meer invloed.

De Amerikanen werken nu aan een nieuw systeem om de Amerikaanse macht in een zo groot mogelijk deel van de wereld te maximaliseren. Ze gaan daarbij werken met vazalstaten. Als je tot hun clubje behoort, krijg je toegang tot de Amerikaanse markt, kan je rekenen op militaire bescherming en op hulp bij financiële crisissen.

Van vazalstaten zal worden verwacht dat ze, ongeacht wat hun bevolking wenst, de geopolitieke lijn van de Verenigde Staten volgen. Als de VS aan bijvoorbeeld China of Brazilië sancties opleggen, moeten de vazalstaten meedoen. De VS willen ook de productiecapaciteit in eigen land krijgen. Daarvoor willen ze een zwakkere dollar of dus een duurdere euro. Van vazalstaten zal worden verwacht dat ze productiecapaciteit overhevelen naar Amerika, waardoor de eigen industriële macht langzaam zal wegsmelten.

Een zwakkere dollar kan financieringsproblemen opleveren in de VS. Van vazalstaten zal verwacht worden dat ze actief bijdragen aan de financiering van de Verenigde Staten op zeer lange termijn, wat neerkomt op een grote koopkrachttransfer van Europa naar Amerika en de langzame uitholling van Europese invloed.

Dat de rest van de wereld niet helemaal opgezet zal zijn met zo’n nieuw systeem staat buiten kijf. Het is zeer de vraag of Brazilië of India daarin wil meegaan, ongeacht de tarieven die ze op hun bord krijgen. Tenzij sommigen erop vooruit kunnen gaan.

Het gaat momenteel ongelofelijk snel in de wereldpolitiek. De Amerikanen zien China als de grote uitdager. Maar een switch naar een akkoord tussen China en de Amerikanen om de wereld te verdelen in twee invloedsferen is ook mogelijk. De eurozone is op weg om zichzelf geopolitiek volledig irrelevant te maken, tenzij een actieve samenwerking met Rusland opnieuw op tafel komt.

Wat zeker is, is dat de markten zulke schokken niet hebben ingeprijsd. Stephen Miran sluit zijn nota af met “Alternative reserve assets like gold or crypto will likely benefit”. U bent op de hoogte. Wellicht zijn enkele Trump-getrouwen daarvan al lang op de hoogte en hebben ze de voorbije maanden al goede zaken gedaan.

De afgelopen weken sloot Trump de ene deal na de andere met verschillende partijen. Zo ook met de Europese Unie onder leiding van Ursula von der Leyen, die even langs mocht komen tijdens een spelletje golf. Kwestie van te tonen wie de baas is.

En wat had die handelsdeal in petto?

• Een heffing van 15 procent voor export van Europa naar de VS, 0 procent in de andere richting.
• Een verhoogde heffing van 50 procent voor aluminium en staal
• 750 miljard dollar aankopen van Amerikaanse energie
• 600 miljard dollar Europese investeringen in de VS

De Franse premier François Bayrou noemde het een donkere dag voor de EU, en ik sluit me daarbij aan. Bij ons wordt de deal verkocht als een keuze voor stabiliteit en voorspelbaarheid. Terwijl die woorden volgens mij thuishoren in een ver verleden. De handelsdeal is gewoon een element in een veel ruimere machtsstrategie van Trump.

We moeten dringend ophouden met Trumps economische politiek belachelijk te maken. Hij voert geen economische politiek. Hij voert een geopolitieke machtspolitiek. Stephen Miran staat daarbij aan het hoofd van zijn economische adviseurs. Hij is niet gewoon slim. Hij is ongemeen slim en is bovendien sinds begin augustus tijdelijk lid van de Federal Reserve Board of Governors.

Een ander deel van die strategie is het laten zakken van de waarde van de dollar. Bruno Colmant wijst er in Trends terecht op dat er, boven op het basistarief van 15 procent, voor Europese bedrijven een extra handicap komt ten gevolge van het waardeverlies van de Amerikaanse dollar. Sinds begin dit jaar is dat al 10 procent.

Dat maakt samen al een concurrentiehandicap van 25 procent. Komt daar nog bij dat Trump de Amerikaanse Federal Reserve naar zijn hand aan het zetten is, met rentedalingen in het vooruitzicht. Rentedalingen leiden meestal tot een waardedaling van de munt. Het kan dus dat er nog wat bij komt. Wat zullen de gevolgen zijn voor de Europese industrie?

Waar ik me ook zorgen over maak, is het engagement om Amerikaanse energie te kopen. David Adriaan schreef daarover een uitstekend artikel in De Tijd (28/07/2025). Concreet zou de Europese invoer moeten verdrievoudigen van 65 naar 215 miljard euro per jaar. De afhankelijkheid van Europa zou groeien naar 57 procent. Dat is ongezien.

Zoals ik de zaken zie, gaan we naar ernstige verstoringen van de marktwerking. Niet langer de marktwerking zal bepalen wie koopt en wie niet, maar politieke beslissingen zullen beslissen wie wat bij wie moet kopen. Of wie wat aan wie moet leveren én tegen welke prijs. Allemaal dingen die in de verste verte niet verrekend zijn in de prijs van aandelen.

Als er recessies en andere zorgen op ons afkomen, waardoor de, in productie bijzonder dure, Amerikaanse olie normaal gezien uit de markt zou worden geprijsd, dan heeft Trump nu een verzekerde afname, wat uitstekend past in zijn strategie van economische autonomie.

Dat zou nóg een extra handicap betekenen voor onze industrie. We hebben een garantie op importheffingen, een dure euro én dure energie. Benieuwd of de euro en de eurozone daar tegen kunnen. Bovendien zijn, door de vernietiging van Nordstream, snelle hervattingen van de stromen uit Rusland niet mogelijk.

Een lagere waarde van de dollar zorgt normaal gezien voor een dalende vraag en bijgevolg dalende prijzen en hogere rentes bij langlopende overheidsobligaties. Maar ook daaraan zijn de Amerikanen aan het sleutelen met hun in juli goedgekeurde Genius Act. Daarbij wordt een wettelijk kader gecreëerd voor stablecoins. Die kunnen worden gebruikt om crypto te kopen en moeten zijn gedekt door bijvoorbeeld Amerikaanse overheidsobligaties. Er komt dus een grotere vraag naar die obligaties, wat de prijs zal doen stijgen en de rente zal doen dalen.

En als wij er vanuit Europa op kunnen intekenen, dragen we bij aan de financiering van de Amerikaanse overheid. Dat is echt bijzonder knappe machtspolitiek van de Amerikanen.

Een andere manier voor Trump is om via zijn deals bondgenoten te verplichten in te tekenen op langlopend Amerikaans schuldpapier. In de nota van Miran is sprake van honderdjarige obligaties.

Komt er een financiële crisis aan de oppervlakte, dan zal Trump via zijn machtsgreep bij de Federal Reserve over een bijkomend exceptioneel wapen beschikken: de swaplijnen van de Fed met de rest van de wereld. Dat is een beetje hetzelfde als wat Europa met Griekenland heeft gedaan, maar dan op wereldniveau. Ineens konden de Grieken geen geld meer opnemen en ze konden kiezen: hun hele banksector kapot laten gaan of braaf doen wat Europa zegt.

In 2008 heeft de Fed via de swaplijnen de grote stabilisator voor de wereldeconomie en de financiële markten gespeeld, zonder dat we daar veel bij hebben stilgestaan. De vraag is of Trump hetzelfde zal doen of de gelegenheid zal misbruiken om zijn wil elders op te leggen. Ik denk niet dat er nog veel landen zullen zijn die hun goud durven of kunnen terughalen uit Amerikaanse kluizen.

Ik geloof nooit dat die tarieven van 15 procent voor stabiliteit zullen zorgen. Het is een keuze voor een pad dat ons, nadat we eerst verder zijn verzwakt, naar een veel grotere instabiliteit zal brengen.

De rest van de wereld kijkt geïnteresseerd naar wat Trump allemaal doet en koopt rustig platina, goud en zilver. Volgens mij doen we er goed aan hetzelfde te doen. In de wereld van het komende Coyote-moment kan dat een zinvolle investering zijn.