De Nieuwe Wereldeconomie: beleggen in tijden van superinflatie, hyperinnovatie en klimaattransitie

We staan aan de vooravond van een andere wereld. Vijf bepalende golven zullen de wereldeconomie overspoelen. De klimaattransitie is een nieuwe trend. Met multiglobalisering en een door innovatie gestuwde productiviteitsboost hebben we te maken met kerende trends. De laatste twee golven, vergrijzing en oplopende schulden, zijn bestaande trends die de komende decennia in overdrive zullen gaan. Om je te helpen surfen op deze golven, en niet kopje-onder te gaan, bundelen wij twee verschillende expertises in dit boek: een diepgravende economische analyse van de nieuwe wereld en een vertaling ervan voor de belegger.

Wie zijn wij? Koen De Leus, hoofdeconoom van BNP Paribas Fortis, zorgt voor de macro-analyse. Wat je met die macrokennis als belegger kunt aanvangen, wordt op luchtige wijze geserveerd door Philippe Gijsels, hoofdstrateeg bij dezelfde bank. En we wagen ons af en toe aan wat sciencefiction door voorspellingen te doen over hoe 2050 eruit zal zien.

Hét inzicht van dit boek verklappen we je nu al: we laten veertig jaar van steeds lagere rentevoeten en inflatie achter ons. De impact van deze vijf golven – zoals wij ze zien evolueren – op de economische groei, de inflatie en de rente? Plussen en minnen heffen elkaar grotendeels op voor groei, maar inzake inflatie en nominale rente helt de balans over naar een hoger niveau. Er wacht ons een wereld met hogere inflatie en rentes.

Zo’n fundamenteel nieuw regime zal een gigantische impact op elke beleggingsstrategie hebben. Rente is in onze wereld als zwaartekracht. Als ze laag is of negatief, krijgen alle activaklassen – ook deze van het zware type zoals goud – vleugels. Als de rente fors de hoogte in gaat, wordt zowat alles naar beneden gezogen. De megatrends die we in dit boek behandelen, kunnen dan ook niet los gezien worden van de renteontwikkeling. Op ieder moment dienen we ons af te vragen of de geldkraan open dan wel dicht is gedraaid.

Innovatie

Productiviteit en innovatie is de eerste golf die we behandelen. Een toename van de productiviteit is de enige bron van toekomstige groei voor de vergrijzende westerse economieën. Het is dan ook zorgwekkend dat die bron de voorbije decennia almaar droger kwam te staan. Na de computerrevolutie brak een decennium geleden de digitale revolutie aan. Die heeft tot heden nog geen grote groeiversnelling met zich meegebracht. Consumenten genieten weliswaar van meer  concrete impact op onze welvaart, op het bruto binnenlands product(bbp), heeft dit niet gehad.

Artificiële intelligentie (AI) voedt de hoop op een productiviteitsversnelling… op termijn. De algemene verspreiding van nieuwe technologie vraagt tijd. Al vinden wij het bemoedigend dat zo snel een complexe digitale technologie opengesteld wordt voor het brede publiek.

Vanuit een beleggingsperspectief kun je ai een even grote impact toedichten als het stelen van het vuur van de goden, de uitvinding van het wiel, de landbouw of meer recent de industriële revolutie. Dat betekent dat er gigantische winnaars maar ook gigantische verliezers zullen zijn. Met het gevaar dat de winnaars met het leeuwenaandeel van de koek zullen gaan lopen.

ChatGPT is slechts een van de vele exponentieel snel evoluerende technologieën die op ons afkomen. Andere vinden we terug in 3d-printen, (groene) energie en biologie. Het unieke van deze technologieën is dat als de prijs ervan daalt, ze overal opduiken. En hoe meer wijdverspreid, hoe sneller de productiviteitsgroei. Dat is bemoedigend, al staat een hoge productiviteitsgroei niet in de sterren geschreven. Grote gevaren zijn de hoge energieprijzen sinds de Russische inval in Oekraïne en de deglobalisering.

MULTIGLOBALISERING

Globalisering bevorderde de verspreiding van ideeën en kapitaalinvesteringen. Maar de periode van hyperglobalisering ligt al een tijdje achter ons. Het uitbesteden van het fabricageproces aan zogenaamde lageloonlanden heeft zijn limiet bereikt. Bedrijven willen de complexiteit van de wereldwijde aanvoerketen reduceren, zeker sinds de coronapandemie en de oorlog in Oekraïne de kwetsbaarheden ervan blootlegden. De vertraging van de globale goederenhandel over het voorbije decennium vertaalt zich de voorbije jaren in reshoring, het dichterbij brengen van de aanvoerketens.

Is de wereld gedoemd tot deglobalisering? Tegenwoordig stellen we vooral vast dat er een extra schakel tussen de VS en China wordt toegevoegd om het politieke risico te beperken. Diversificatie van de aanvoerketen kan ervoor zorgen dat andere leveranciers naast of in plaats van China gezocht worden. Zo gaan we eerder richting een verdieping van de globalisering, met meer (groei)landen die

erbij betrokken worden.

Dat is geen deglobalisering. Wij noemen dat multiglobalisering. En dat hoeft zeker geen nefast effect te hebben op de globale groei, integendeel. De winnende partijen zullen hier vooral de groeilanden zijn, net als bij de eerdere periode van globalisering. Met de ongemakkelijke vraag of na de fabrieksarbeiders nu ook de dienstenjobs in het westen bedreigd worden.

Vanuit een beleggingsperspectief is het duidelijk dat als de wereld in meerdere blokken uiteenvalt, we ons de vraag moeten stellen in welke van deze blokken we als beleggers aanwezig willen zijn. Het is momenteel niet moeilijk om een horrorverhaal over China te vertellen.  Maar kunnen we het ons als investeerders permitteren om niet aan de Chinese innovatietafel te zitten? Het klopt dat de groeilanden, met China als kampioen, het al sinds 2008 opmerkelijk minder goed doen dan hun volwassenere tegenhangers. Dat resulteert echter in een relatieve onderwaardering van Bijbelse proporties.

En wat met de hegemonie van de Amerikaanse dollar? Er wordt de laatste tijd veel gepraat over de afbrokkeling van diens status als wereldreservemunt. In een verre toekomst is dat misschien mogelijk. Maar op dit moment zegt ons reptielenbrein dat de greenback nog steeds king is. En als die van zijn troon valt, zal niet de yuan of de euro de vluchtmunt zijn, maar wel… goud. Wie goud zegt, zegt bijna automatisch bitcoin, en wie bitcoin zegt, zit al snel bij nft’s (non-fungible tokens). Voortschrijdend inzicht en interacties met studenten hebben ertoe geleid dat wij onze mening hierover wat hebben aangescherpt.

Een andere bedreiging voor die belangrijke productiviteit zijn de hoge energieprijzen. Die zijn niet volledig de schuld van Ruslands oorlog in Oekraïne. De – noodzakelijk – snelle klimaattransitie resulteert in een mismatch tussen de trage uitrol van hernieuwbare energie en een te snelle afbouw van fossiele energie. In combinatie met geopolitieke spelletjes verhoogt dat de prijsvolatiliteit voor energie en grondstoffen. De volgende jaren beloven chaotisch te worden.

KLIMAATTRANSITIE

De ‘silver lining’ van de Russisch-Oekraïense oorlogswolk, voor zover die er is, is dat ze de klimaattransitie zo’n tien jaar versneld heeft. We liepen gigantisch ver achter op een net zero emissiescenario voor 2050. Vandaag lopen we gewoon ver achter.

De klimaattransitie is de enige van de vijf behandelde trends die we als ‘nieuw’ beschouwen. De uitdaging is dan ook kolossaal. Alle voorgaande energietransities – van hout naar kolen naar olie – werden gedreven door technologische en economische voordelen en duurden telkens honderd jaar of meer. De huidige wordt puur beleidsmatig aangestuurd. ‘We willen de volledige energieonderbouw van een 100.000 miljard dollar globale economie wijzigen, en dat in iets meer dan

een kwarteeuw’, legt grondstoffenspecialist Daniel Yergin van S&P Global uit.

Dat vergt gigantische investeringen… nu! Hoe langer we de investeringen uitstellen, hoe sneller ons koolstofbudget om de temperatuurstijging onder 1,5 °C te houden opgebruikt raakt. Door de oorlog werden de investeringen fors opgekrikt. Energie-onafhankelijkheid staat plots helemaal bovenaan de prioriteitenlijst, met hernieuwbare energie als redmiddel. Maar de meeste ramingen gaan uit van een nieuwe verdubbeling van de huidige investeringen van 2400 miljard dollar (2,5% van het bbp) om de klimaatdoelstellingen te halen. In de ontwikkelde landen is dat een kwestie van politieke wil. De groeilanden zijn afhankelijk van geld van die ontwikkelde landen en de privésector.

Naast groene investeringen moeten de emissies ook gewoon naar omlaag. De meest efficiënte manier om dat te doen is via het principe van ‘de vervuiler betaalt’. Dat kan door een koolstofbelasting te introduceren of via een emissiehandelssysteem, zoals dat in Europa. De minimale koolstofbelasting om net zero te halen tegen 2050 kost een Belgisch gezin van vier jaarlijks 2200 euro. In Frankrijk, waar de uitstoot per hoofd lager ligt door het hoger aandeel van kernenergie, is dat 1200 euro.

De Franse gelehesjesbeweging trok in 2018 de straat op uit protest tegen een verhoging van de accijnzen op brandstof met een jaarlijkse kostprijs van 20 euro voor de armste gezinnen en 160 euro voor de rijkste gezinnen.  Zulke ontvlambaarheid over relatief bescheiden bedragen leert dat goede communicatie over het doel van een koolstofbelasting cruciaal wordt. Daarnaast kunnen we met

een klimaatdividend voor de minst gegoede gezinnen iedereen aan boord houden.

De klimaatuitdaging is ook voor bedrijven een stevige uitdaging. Het is meegaan of onderuitgaan. Bedrijven die niet snel genoeg reageren, riskeren heel wat activa te moeten afschrijven. Maar er zijn ook opportuniteiten. De wereld evolueert van een consumptie- naar een meer investeringsgedreven economie. De winnaars zijn de industrie, de bouwsector, dienstverleners en transportbedrijven. Mijnbouwers zonder de ‘groene mineralen’ zijn, samen met de olie- en gasproducenten,

de grote verliezers.

Voor beleggers is de energietransitie mogelijk de grootste opportuniteit in de voorbije honderd jaar. Als de wereld evolueert van big oil naar big shovel – waar de grondstoffen voor de productie van elektriciteit met de spade moeten worden bovengehaald – zullen er gigantisch veel metalen nodig zijn. Door de jarenlange te lage investeringen kunnen de toekomstige vraag en aanbod op dit moment enkel in evenwicht gebracht worden tegen fors hogere prijzen.

Sowieso kan de klimaattransitie beter begeleid worden door tovenaars die oplossingen zoeken, dan door (valse) profeten die alleen maar heil zien in het terug katapulteren van onze beschaving naar de periode van voor de industriële revolutie. Het zal een kwestie zijn van zo snel mogelijk zo energie-efficiënt mogelijk te worden.

OVERHEIDSSCHULDEN

De klimaattransitie heeft nog een ander gevolg: de stijgende schuldentrend zal zich voortzetten. Nooit was de schuldenberg hoger in vredestijd. Maar het is nutteloos om enkel naar die hoge schulden te kijken. Uiteindelijk is het de draagbaarheid van de schulden die crisissen creëert. En die draagbaarheid is de voorbije veertig jaar almaar toegenomen dankzij de aanhoudend dalende rente.

De gemiddelde betaalde rente is sinds kort weer beginnen te klimmen en daar zal niet snel verandering in komen. Vooral de nominale rente zal stijgen door de structureel hogere inflatie, maar ook de reële rente (gecorrigeerd voor inflatie) kan langzaam hoger kruipen. De enorme vraag naar geld voor de financiering van de transitie de komende jaren is een drijver van die hogere rente.

De fikse renteopsprong na het door de Britse ex-premier Liz Truss aangekondigde expansieve begrotingsbeleid illustreert dat we een kantelpunt naderen. Volgens Martin Barnes, de voormalige hoofdeconoom van het gereputeerde onderzoeksbureau Bank Credit Analyst, is er 75% kans dat de VS met hun hoge schuld en gigantische begrotingstekort binnen vijf jaar eenzelfde realitycheck als het VK zullen ondergaan. Een schoktherapie is nodig om de begrotingsdiscipline te herstellen.

De ‘bond vigilantes’, de bewakers van de schuldhoudbaarheid, ontwaken uit hun jarenlange winterslaap.

VERGRIJZING

De laatste trend is de vergrijzing, die voor kopwind zorgt bij de economische groei. De toename van de arbeidsbevolking is samen met de productiviteitsgroei de bron van economische groei. Als die eerste motor sputtert, moeten de ontwikkelde landen rekenen op een versnelling van de productiviteit om te blijven groeien.

De opkomende en ontwikkelingslanden genieten nog van het demografisch dividend van een stijgende beroepsbevolking. In de top zes van grootste economieën staan in 2050 vijf groeilanden. Als ze het niet verknoeien tenminste. Tegen 2100 stabiliseert de wereldbevolking en leeft acht op de tien mensen in Afrika en Azië. Ondernemers weten waar de groei te vinden is.

Wie spreekt over vergrijzing, heeft het over oplopende kosten voor pensioenen en gezondheidszorg. Hoe kwetsbaar zijn de westerse landen voor die oplopende kosten, rekening houdend met de huidige schuldsituatie en belastingdruk? Hoge kwetsbaarheid vinden we terug bij Noord- en Zuid-Europese landen. Italië en België spannen de kroon. De remedie voor de stijgende pensioen- en gezondheidskosten kent iedereen: langer werken en meer mensen aan de slag.

De babyboomers waren, en blijven, het varken dat door de python beweegt. Ze bepalen welke producten en diensten meer of minder geconsumeerd worden. Babyboomers investeren naarmate ze ouder worden iets conservatiever. Maar de ‘asset meltdown’-theorie die een ineenstorting van de aandelenmarkten vooropstelt door ontsparende babyboomers zal zich niet realiseren. Waarom niet? Omdat babyboomers niet ‘ontsparen’.

Gevoeliger voor die theorie is vastgoed. Het overlijden van de generatie babyboomers zal daar ongetwijfeld wél een effect op hebben. Hun huizen komen dan massaal op de vastgoedmarkt, die daardoor over een tiental jaar onder druk zal komen.

Als we met z’n allen evolueren naar een, hopelijk gezond, honderdjarig leven, wachten niet alleen gigantische beleggingsopportuniteiten die een heel stuk verder gaan dan alleen maar gezondheidszorg, caravans en cruises. Het zal onze maatschappij ook onherkenbaar hertekenen.

Kortom, de komende decennia bieden ons een pak uitdagingen, maar ook evenveel kansen. We hopen dat ons boek je zal helpen die kansen te benutten, mee te surfen op de golven, of tenminste niet opgeslokt te worden door de tsunami.